تصوّف ، استمرار حرکت انبیا است

در این نوشتار کوتاه می خواهیم ببینیم ولایت مورد نظر قرآن چه نوع ولایتی است و چه ولایتی تداوم و استمرار حرکت انبیا و پیامبران و اهل بیت رسولخدا(ع) است.
خدای تعالی ولایت پیامبران را از جنس نور می داند نه از جنس مطالعه و اجتهاد فقهی.ولایت مورد نظر خدای تعالی در قرآن ، ولایتی الهی است که انبیای الهی به واسطه آن مردم را از ظلمات و از قید حجاب های ظلمانی بیرون آورده و وا

رد عالم نور می کنند.خدای تعالی حتّا فلسفه انزال کتاب های آسمانی را هم در راستای تحقّق همین هدف می داند :

«الر.کتاب انزلناه الیک لتخرج النّاس من الظّلمات الی النّور باذن ربّهم الی صراط العزیز الحمید»(1) ، «الر.این (قرآن) کتابی است که بر تو فرو فرستادیم تا مردم را به اجازه پروردگارشان از ظلمات و تاریکی ها به نور به سوی صراط عزیز و ستوده عبور بدهی»

«و لقد ارسلنا موسی بآیاتنا ان اخرج قومک من الظلمات الی النّور»(2) ، «و به تحقیق موسی را به همراه نشانه هایمان فرستادیم (و به او گفتیم) قومت را از ظلمات و حجاب های ظلمانی به نور عبور بده!»

از این دست آیات که وظیفه ولایی پیامبران را عبور دادن مردم از حجاب های ظلمانی به نور معرفی می کند باز هم وجود دارد که برای رعایت اختصار به همین تعداد اکتفا می کنیم.پس ولایت انبیا از جنس نور است که پیامبران به مدد آن مردم را از ظلمات به عالم نور عبور می دهند.

بنابراین ، آن نوع ولایتی مورد نظر قرآن و از جنس ولایت انبیا است که ولیّ مصداق آن ، مانند پیامبران توان عبور دادن مردم را از حجاب های ظلمانی به عالم و عوالم نوری داشته باشد.پس ولایتی که در برخی از آیات در راستای ولایت خدای تعالی و ولایت رسولخدا(ص) مطرح شده است بر هیچ نوع ولایت دیگری جز ولایتی که از جنس نور باشد و شاهراه عبور مردم از قید حجاب های ظلمانی به عالم و عوالم نوری باشد دلالت نمی کند.از جمله آیه زیر را می توان مثال زد :

«انّما ولیّکم الله و رسوله و الّذین آمنوا الّذین یقیمون الصّلوة و یوتون الزّکوة و هم راکعون»(3) ، «جز این نیست که ولیّ شما خدا و فرستاده او و مومنان هستند.کسانی که نماز می گزارند و در حالی که در رکوع هستند زکات می دهند»

در این آیه شریفه ، ولایت رسولخدا(ص) در راستای ولایت الهی و ولایت مومنان در راستای ولایت رسولخدا(ص) و ولایت خدا آمده است.یعنی مومنان منظور نظر این آیه مومنانی هستند که ولایتشان مانند ولایت خدا و ولایت رسول او از جنس نور است.ولایتی است که از جنس ولایت انبیا است و توان عبور دادن مردم را از ظلمات به نور دارد.اگر به آیه سوم از آیات آیة الکرسی توجه کنیم می بینیم که خدای تعالی مومنان را کسانی می داند که تحت ولایت الهی از ظلمات و از قید حجاب های ظلمانی به نور و عالم نور عبور کرده اند : «الله ولیّ الّذین آمنوا یخرجهم من الظّلمات الی النّور»(4) ، «خدا ولیّ مومنان است و آن ها از ظلمات به نور عبور می دهد.

پس از دیدگاه الهی ، مومنان کسانی هستند که از ظلمات و از قید حجاب های ظلمانی به نور و عوالم نوری عبور کرده اند.بنابراین مومنانی که در آیه : «انّما ولیّکم الله ... » از آن ها نام برده شده است حتما باید از ظلمات به نور عبور کرده باشند و ولایت آن ها ولایتی نوری و ولایتی مبتنی بر نور باشد ، نه ولایتی مبتنی بر مطالعات فقهی و اجتهادات عقلی و شخصی.گفته می شود این آیه در شأن علی(ع) نازل شده است.این بسیار عالی است اما منحصر به حضرت او نیست.در شأن او نازل شده است تا او به عنوان اولین ولیّ پس از رسولخدا(ص) که ولایتش از جنس نور است مطرح شود.برای اثبات این مدعا به واژه : «الّذین» استناد می کنم که اسم موصول جمع است و افاده مفهوم تکثّر می کند.یعنی تعداد مومنان مورد نظر این آیه که ولایتشان از جنس نور و در راستای ولایت خدا و رسول او است و وظیفه ولایی آن ها عبور دان مردم از قید حجاب های ظلمانی به عالم و عوالم نوری است یکی دو تا نیست و بیشمار است و این به طور دقیق افاده مفهوم و اصطلاح سلسله را که در مکتب تصوف مطرح است می کند.یعنی «الّذین» به معنای «کسانی» بر یک یا دو یا دوازده و چهارده ولیّ دلالت نمی کند.بر سلسله اولیا دلالت می کند که تا آدمی بر این کره خاکی زندگی می کند پی در پی خواهند آمد تا مردم عصر خویش را از قید حجاب های ظلمانی رهانیده و به عالم و عوالم نوری عبور دهند.زیرا نیاز عبور از ظلمات به نور یک نیاز فطری است و اختصاصی به دوره خاصی از زندگی آدمیزادگان ندارد.پس باید اولیایی الهی که ولایتشان از جنس نور و از جنس ولایت خدا و انبیا باشد همیشه در جامعه و در میان مردم عصر خویش حضور داشته باشند تا مردم نیازمند هدایت را از ظلمات به نور عبور دهند.این اولیا ، اولیایی هستند که اگر صحنه ای مانند آنچه در نماز و به هنگام رکوع برای علی(ع) پیش آمد برای آن ها نیز پیش بیاید همان کاری را خواهند کرد که علی(ع) کرد.زیرا همه از جنس نور هستند و از نور فرمان می گیرند و فانی در نور هستند و نور در وجود آن ها کار می کند.فقط این نوع از ولایت است که مصداق آن ، ولیّ مرشد یعنی ولیّی است که مریدان خود را با عبور دادن آن ها از ظلمات به نور ، رشد می دهد و هدایت می کند :

«من یهد الله فهو المهتد و من یضلل فلن تجد له ولیّا مرشدا»(5) ، «هر کس را که خدا هدایت کند هدایت یافته است و هر کس را که گمراه کند هرگز برای او ولیّ رشد دهنده ای نخواهی یافت»

بنابراین ولیّ باید مایه رشد مرید را فراهم کند و دیدیم که رشد از نظر قرآن و خدا عبور یافتن از ظلمات به نور است.و کسانی که تحت ولایت این ولیّ الهی از ظلمات به نور عبور می کنند هدایت یافته اند و دیگران که تحت ولایت اولیایی هستند که خود کور و اسیر حجاب های ظلمانی هستند گمراه شده و به همراه اولیایشان مصداق ضلالت اند!

***************************

1.ابراهیم/1

2.ابراهیم/5

3.مائده/55

4.بقره/257

5.کهف/17