بشارت ظهور صوفیّه در قرآن

«یا ایّها الّذین آمنوا من یرتدّ منکم عن دینه فسوف یأتی الله بقوم یحبّهم و یحبّونه اذلّة علی المومنین اعزّة علی الکافرین یجاهدون فی سبیل الله و لا یخافون لومة لائم»(1)

«ای مومنان! هر یک از شما که از دینش برگردد (اهمیتی نخواهد داشت زیرا) خداوند بزودی جمعیّتی را به وجود می آورد که آن ها را دوست می دارد و آن ها نیز او را دوست می دارند.نسبت به مومنان متواضع و نسبت به کافران سختگیر هستند.در راه خدا مجاهده و تلاش می کنند و از سرزنش هیچ سرزنشگری نمی ترسند.»

خدای تعالی در این آیه شریفه ای که نقل شد به روشنی هر چه تمام تر بشارت می دهد که بزودی گروه و جمعیتی را در امت اسلام ایجاد خواهد کرد که نشانه های بر شمرده شده در آیه را - که نشانه های صوفیه صافی مشرب است - خواهند داشت.این آیه را بررسی می کنیم تا ببینیم آیا مدعایی را که مطرح کردیم اثبات می شود :

1.خدای تعالی یکی از مشخصه های دینی را که می پسندد عبارت از برقراری رابطه ای بر اساس «محبت و عشق» میان خود و بندگانش می داند : «یحبّهم و یحبّونه»یعنی دینی که خدای تعالی می پسندد بر مدار قواعد خشک فقهی نمی چرخد بلکه بر مدار طربناک «عشق و محبّت» می گردد.تنها گروهی که در میان امت مسلمان مبنای دینداری و دین ورزی اش بر «محبّت و عشق» استوار است و به همین جهت بسیار مورد طعن و انتقاد و تمسخر علما و فقها واقع شده اند صوفیّه هستند.پس بشارت به وجود آمدن گروهی که ستون دینداری و دین ورزی اش بر «محبّت و عشق» استوار است ، در حقیقت ، بشارت پا به عرصه وجود نهادن صوفیّه است.

2.خطاب : «یا ایّها الّذین آمنوا من یرتدّ منکم عن دینه» وقتی در برابر بشارت : «فسوف یأتی الله بقوم یحبّهم و یحبّونه» که قرار می گیرد به این معنا است که هر کس که دین خود را از مدار «عشق و محبّت» بیرون می برد تا بر مدارهای دیگری از جمله فقه و قواعد خشک آن بگردد در حقیقت از دین الهی بیرون رفته و مرتدّ شده است.با جمع میان این خطاب و این بشارت به راحتی می توان درک کرد که خطاب : «یا ایّها الّذین آمنوا» به معنای : «ای مومنان» فقط کسانی را که دینشان بر مدار «عشق و محبّت» می چرخد مخاطب قرار می دهد و از دیدگاه خدای تعالی فقط اینان مومن هستند.

3.ویژگی : «اذلّة علی المومنین» به معنای : «در برابر مومنان فروتن هستند» پیروان دین صوری را که عبارت از شیعیان و سنّیان مصطلح و صنف روحانیت رسمی متعلّق به هر کدام است از برخورداری از این ویژگی محروم ، و آنان را از این دایره بیرون می اندازد.زیرا تاریخ به روشنی به ما نشان می دهد که اینان در طول تاریخ به تکفیر و تبعید و کشتار یکدیگر ، و نیز هر دو، به تبعید و تکفیر و کشتار صوفیان پرداخته اند.پس نسبت به امت مسلمان مهربان نبوده و از ویژگی «فروتنی نسبت به مومنان» بهره مند نبوده و هنوز نیز نیستند.به گواهی تاریخ ، تنها گروهی که در میان امت مسلمان هرگز به تکفیر و ترور و تبعید و کشتار و اذیّت و آزار هیچیک از دیگر گروه های مسلمان نپرداخته اند و با همه آنان مهربان بوده اند صوفیه بوده و هستند.پس این ویژگی نیز به ایشان تعلّق می گیرد.

4.پیروان دین صوری ، به ویژه علما و فقها ، ویژگی : «یجاهدون فی سبیل الله» را در قرآن غالبا به معنای «جنگ و جهاد با کافران» تفسیر می کنند در حالی که چنین نیست.واژه ای که منظور اینان را محقّق می کند واژه «مقاتله» است نه مجاهده.در حقیقت ، مجاهده اعم از مقاتله است.یعنی مجاهده به معنای مقاتله هم استفاده می شود اما فقط به این معنا نیست.زیرا مبارزه با نفس به منظور اصلاح و تربیت آن ، که روش تربیتی صوفیه است هم از مصادیق مجاهده فی سبیل الله است.ضمن آنکه اگر بنا به تفسیر و برداشت غالب آن ها از مجاهده ، این واژه را مترادف با مقاتله به معنای جنگ بگیریم ، این تعبیر باعث تعطیل شدن بسیاری از آیاتی می شود که این واژه در آن ها نقش کلیدی را بازی می کند.زیرا جنگ با کافران در برهه هایی از تاریخ پیش آمده است و دایمی نبوده و نیست.بنابراین ، این ویژگی نیز به صوفیّه تعلّق می گیرد که روش تربیتی آن ها بر مبنای مجاهده با نفس استوار است.

5.بنابراین بر اساس بشارت : «فسوف یأتی الله بقوم یحبّهم و یحبّونه» ظهور صوفیّه در میان مسلمانان خواست الهی بوده است که بشارت آن را به پیامبرش می دهد تا خیال او را از بابت تداوم دین الهی در قالب مکتب تصوّف راحت کند.

علیرضا عرب/1391

************************

1.مائده/54