شریعت ، اصالت هدایتگرانه ندارد – 6

دلیل دیگری که ثابت می کند شریعت اصالت هدایتگرانه ندارد ، صدور فتوا به وسیله علما و فقهای محترم به مدد قوه اجتهاد متکی به عقل بشری است.عقل اگر در پروسه سلوک الی الله تحت تربیت ولی زمان قرار نگرفته باشد و موید به تاییدات الهی نشده باشد پایش به شدت می لنگد.به این معنی که چنین عقلی هیچگونه ارتباطی با عالم غیب برقرار نکرده است و از الهامات الهی و ملکوتی بی بهره است.چند آسیب جدی به این سیستم شریعتی وارد است :

نخست آنکه به خاطر شدت و ضعف قوه عقلانی در فقهای مختلف ، اختلاف در اجتهاد و بنابراین تنوع و اختلاف در فتاوی پدید می آید.نظر هر مجتهد ممکن است و غالبا چنین است که با نظر فقیه  و مجتهد دیگر متفاوت است.کدامیک در این صورت راست می گویند؟کدامیک در این صورت نظر الهی را مطرح می کنند؟تکلیف مردم و مومنان به شریعت و مقلدان آن ها چیست؟از کدام فقیه حکم الهی را دریافت کنند و به کدامیک اعتماد کنند؟این در حالی است که به بیان امام علی (ع) در نهج البلاغه وقتی خدا یکی است و پیامبر(ص) یکی است و قبله یکی است و کتاب نیز یکی است پس چرا این علما و فقها آرا و فتاوی مختلفی ارایه می کنند؟(1)

دیگر آنکه ، چون قوه عقل بشری که موید به تاییدات الهی و ملکوتی نیست قوه ای به شدت محدود است ، اگر نگوییم در بسیاری از امور دینی لااقل در پاره ای از موارد پایش می لنگد و ناگزیر پای احکام احتیاطی به میان می آید.مگر قرار نیست علما و فقهای عزیز ، مردم و مقلدان خویش را هدایت کنند؟پس دیگر احتیاط چه معنایی می دهد؟در صراط مستقیم هدایت که احتیاط معنایی ندارد.احتیاط نشانه شک است.نشانه عدم درک و دریافت حکم الهی است.نشانه جهل نسبت به حکم الهی است.نشانه عدم یقین است.آیا با شک و جهل و فقدان یقین می توان در صراط مستقیم گام زد و به بندگی پرداخت؟

دیگر آنکه ، اجتهاد ورزی و دریافت حکم از متون مقدس و نیمه مقدس با اتکا بر نیروی عقل بشری هیچ ارتباطی را با ایمان برقرار نمی کند.به این معنا که اجتهاد در این سیستم نیازی به ایمان ندارد و مثلا یک فرد مسیحی که هیچ ایمانی به اسلام و تشیع و بزرگان آن ندارد نیز می تواند با گذراندن دوره های مورد نیاز ، به اجتهاد بپردازد.این وضع اجتهاد در سیستم «اجتهاد صوری» است.بنابراین در این سیستم ، فتوایی که صادر می شود متکی به عقل بشری است و هیچ ار تباطی را نیز با ایمان برقرار نمی کند.پس چگونه می تواند مومنان به شریعت را در صراط ایمان و هدایت راه ببرد و هدایت کند؟

قرآن به کسانی که بدون ارتباط با غیب و بدون شهود حقیقت ناب ، نظریه و فتوا می دهند و آن را به عنوان نظر خدای تعالی به مردم ارایه می کنند و در کتاب ها و رسایل خود می نویسند اینگونه حمله می کند :

«ام عندهم الغیب فهم یکتبون؟»(2) ، «آیا غیب (و اسرار آن) نزد آنان است و آنان می نویسند؟»

این آیه به همه کسانی که بدون برقرای ارتباطی شهودی و بی واسطه با خدای تعالی و بدون دریافت حقیقت ناب از ذات الهی و تنها با اتکا به درک و فهم و عقل خویش اقدام به نظریه پردازی و صدور احکام و فتاوی می کنند و آن را به عنوان نظر خدا به مردم ارایه می کنند می پردازد و می تازد.

در جایی دیگر نیز این عده را مشمول «ویل» الهی بر می شمارد و می گوید وای به حال کسانی که از جانب خود و با اتکا به درک و فهم و عقل خویش کتاب می نویسند و به مردم می گویند این از جانب خدا است.این حکم خدا است.این رای خدا است :

«فویل للذین یکتبون الکتاب بایدیهم ثم یقولون هذا من عند الله»(2) ، «وای به حال کسانی که کتاب را به دستان خویش می نویسند و سپس می گویند این از جانب خدا است.»

ظاهر آیه این است که منظور از کتاب ، کتاب مقدس و آسمانی است اما در واقع منظور ، هر کتابی است که به آن جلوه ای الهی داده باشند و به مردم گفته باشند که این کتاب شامل و در بر دارنده احکام الهی است.آیا این احکام را از خدا دریافت کرده اند؟یا محصول تفکر نظری و شخصی آن ها است؟پس چرا می گویند حکم الهی است؟آیه به این حقیقت اشاره می کند.آیه می فرماید نوشتن کتاب و پرداخت نظریه و صدور فتوا نیازمند مقام «عنداللهی» است.تا عالم و فقیه به مقام قرب الهی بار نیابد و «عنداللهی» نشود نظراتش نظراتی شخصی است و هیچ ارتباطی با خدا و غیب برقرار نمی کند.بنابراین ، شریعتی که بر این اساس یعنی بر اساس فتاوی شخصی فقها استوار است و ارتباطی با غیب و خدا برقرار نمی کند ، هدایتگر نیست و اصالتی هدایتگرانه ندارد!

*************************************

1.نهج البلاغه/امام علی(ع)/خطبه هجدهم/در نکوهش اختلاف علما در زمینه صدور فتواها

2.طور/41

3.بقره/79